Bir kadının yumurtlama gerçekleşmediği halde adet görebilmesi (mens, regl, menstruasyon) mümkündür. Ancak bu tür kanamalar çoğunlukla kanamanın süresi ve miktarı açısından kadının normal adet kanamasından farklıdır. Yumurtlama olmadan gerçekleşen kanamalar, genellikle düzensiz, zamansız kanamalardır. Fakat tesadüfen normal adet dönemine de denk gelebilir.

Üreme çağındaki kadınlarda normal adet düzeni her ay içinde bir gün gerçekleşen yumurtlamalar (ovulasyon) sayesinde gerçekleşmektedir. Yumurtlama olmayan aylarda da adet yani vajinal kanama olur dedik. Ama bunun nasıl gerçekleştiğini açıklamadan önce normal adet düzeni yani normal yumurtlama ile gerçekleşen adetler nasıl oluyor bunun üzerinde duralım.

Yumurtlama sebebiyle gerçekleşen normal adet düzeni nasıl olur?

Üreme çağındaki kadınlarda normalde her ay bir kere yumurtlama gerçekleşir. Bu yumurtlama olayı yaklaşık olarak iki adet kanamasının ortasındaki günlere denk gelmektedir. Kadının bir sonraki adet kanamsı başlamadan yaklaşık olarak 14 gün öncesinde kadında yumurtlama olur. Normal şartlar altında kadınlar genellikle 28- 30 günde bir adet görür ve çoğunluğu da 28 gün içinde adet olmaktadırlar. Bu bağlamda baktığımızda kadının bir sonraki adet kanamasına 14 gün kala ya da adet kanaması başladıktan 14 gün sonrasında o kadının adet döneminin ortası olmuş oluyor. Bir adet kanamasının başlangıcından bir sonraki adet kanamasının başlangıcına kadar geçen döneme bir adet dönemi ya da bir adet periyodu, bir adet döngüsü gibi adlar verilir.

Kadınında bir adet dönemi iki bölüme ayılır. Yumurtlama gününden önceki dönem ve yumurtlama gününden sonrası dönem şeklinde ayrılmaktadır. Yumurtlama gününden önceki döneme foliküler faz (proliferatif faz) adı verilir. Bu dönem adet kanamasının başladığı gün başlar ve yumurtlamanın gerçekleştiği gün biter. Bu dönemde yumurta hücresinin içinde bulunduğu folikül kesesi yavaş yavaş büyür ve östrojen hormonu salgılar. Salgılanan bu östrojen hormonunun etkisi ile bu dönemde rahim içi tabaka, yani endometrium giderek kalınlaşır. Böylelikle de olası bir gebeliğin, embriyonun tutunabileceği, hayatta kalabileceği şekle bürünür. Bu dönemin sonunda gerçekleşen yumurtlama ile artık östrojen hormonu azalır ve bu sefer de progesteron hormonu artmaya başlar.

Yumurtlamanın gerçekleştiği günden sonraki dönem, yani yumurtlamadan bir sonraki adet kanamasına kadar olan süre ise luteal faz (sekretuar faz) diye adlandırılır. Bu dönem yumurtlamanın gerçekleşmesi ile başlar ve bir sonraki adet kanamasının başlamasına kadar devam eder. Bu dönemin süresi ortalama 14 gündür (tıpkı bir önceki yumurtlama önceki dönemde olduğu gibi). Bu dönem içinde yumurtlama sonrası progesteron hormonu salgılanmaya başlar ve bu progesteron hormonu rahim iç tabakasının yapısını değiştirir. Progesteron hormonu yumurtalıklarda korpus luteum (sarı cisim) adı verilen yapıdan salgılanır, bu yapı yumurtlamanın gerçekleşmesi sonrasında folikülden (yumurtanın içerisinde bulunan kese) meydana gelmektedir. Yumurtlama işleminin ardından geçen 14 günün sonrasında korpus luteum (sarı cisim) gerilemeye, kaybolmaya başlar. Hal böyle olunca da progesteron hormonu azalır. Progesteron hormonunun azalması ile rahim iç tabakası (olası bir gebelik için hazırlanan, kalınlaşan tabaka) pul pul dökülerek kalınlaşmadan önceki halini almaya başlar. İşte dökülen bu pıhtıların, parçaların da vücut dışına atılması kanama, adet kanaması şeklinde olur. Bunları vücuttan atma sürecinde de kanama başlar ve kadın adet görür. Normal bir adet döngüsünde kanamanın olmasının temel sebebi, kadının yumurtlama döneminde ortaya çıkan yumurta ile gebe kalamamış olması ve gebelik için hazırlanan rahim içi duvarının da eski haline getirilmesidir. Progesteron hormonu azalmaya başladıktan sonra, bu hormonun azalmasıyla gerçekleşen bir kanama olduğu için de normal adet kanamasına progesteron çekilme kanaması adı verilir.

Buna ek olarak kadınların zaman zaman kullandıkları doğum kontrol hapları veya adet düzenleyici bazı hormon ilaçlar ile adet görmeleri, kanama yaşamaları da aslında bu progesteron çekilme kanaması gibidir. Çünkü orada da bir progesteron azalması, çekilmesi durumu söz konusudur.

Peki, adet kanaması yumurtlamanın gerçekleşmesi ve sonrasında gebelik olmamasından kaynaklı progesteron azalmasının bir sonucu ise yumurtlama olmadığında nasıl olur da adet kanaması yaşanır. İşte onun oluşma mekanizması biraz daha farklıdır.

Yumurtlama olmadan adet kanaması nasıl olur? (Anovulatuar Kanama)

Yukarıda anlatıldığı gibi adet döneminin ortalarında büyüyen yumurta hücresinin (folikül, kese) salgıladığı östrojen hormonu ile rahim iç tabakası kalınlaşır, olası bir gebeliğe hazırlanır. Buraya kadar her şey aynen devam ediyor. Fakat adet döngüsünün ortasında gerçekleşen yumurtlama (ovulasyon) olayı gerçekleşmez ise kadındaki östrojen etkisi de hiç azalmadan aynı şekilde devam eder. Östrojen etkisi azalmadan salgılanmaya devam ettiği için, progesteron hormonu salgılanamaz ve etki gösteremez. Çünkü progesteron etkisini başlatan, yani progesteron salgısının artmasının sebebi yumurtlamanın gerçekleşmesidir. Böyle bir durumda östrojen etkisi devam ettiği için rahim iç tabakası (endometrium) kalınlaşır, kalınlaşır ve normalden, olması gerektiğinden daha fazla kalınlaşmaya devam eder. Ancak bu tabaka bir süre sonra çok fazla kalınlaştığı için artık beslenemez hale gelir ve bu duvar çatlamaya, dökülmeye başlar. Aynen normal adet kanamasında olduğu gibi pul pul dökülen rahim duvarı kalıntılarının da vücut dışına atılabilmesi için kanama gerçekleşir. Bu şekilde yumurtlama gerçekleşmeden kanama olması durumuna anovulatuar kanama ya da östrojen kırılma kanaması adı verilir.

Yumurtlama olmadan yaşanan kanamanın şekli, süresi ve miktarı nasıldır?

Yumurtlamanın olması, ancak gebeliğin gerçekleşmemesinin doğal bir sonucu olarak yaşanan kanamalar, normal adet kanamalarıdır. Bunların süreleri ortalama 4-6 gündür, 21- 30 gün arayla gerçekleşirler ve ilk günler çok yoğun son iki gün ise daha az görülür. Eğer bir sağlık sorunu, normal dışı bir durum söz konusu değilse üreme çağındaki kadınların tamamında adet kanamaları yaklaşık olarak bu şekilde seyreder. Ancak yumurtlamanın olmadığı aylarda gerçekleşen adet kanaması genellikle normal zamandan biraz daha geç başlar ve daha uzun sürer. Bu kanama bazen lekelenmeler, bazen damlalar şeklinde olur, kimi zaman ise aşırı yoğun kanama olabilir. Yumurtlama olmadan yaşanan kanamaların genellikle kadının normal adetine göre miktarı, kanama şekli de değişkenlik göstermektedir. Fakat nadiren de olsa bu kanama tam zamanında ve normal miktarda da olabilir. Böyle olunca da kadın yumurtlama olup olmadığını fark etmez ya da normal bir adet kanamasından ayırt edemez. Yani her zaman fark edilemeyebilir.

Bunu fark edebilmenin yolu aslında normal adet dönemlerinin ortalarında yumurtlayan kadının kendinde hissettiği değişiklikleri takip etmesidir. Yumurtlama dönemlerinde kadınlar göğüslerde dolgunluk, hassasiyet, vajinal akıntının artması, vücut ısısında artma gibi değişiklikler yaşarlar. Ancak yumurtlama olmadan gerçekleşen kanamalarda böyle belirtiler olmaz.

Yumurtlama olmadan adet kanaması kimlerde görülür?

Anovulatuar kanama, yani yumurtlama olmadan adet kanaması olması durumu genellikle adet kanamasının ilk başladığı yıllarda, menopoz döneminin yaklaştığı yıllarda, polikistik over sendromlu kadınlarda görülmektedir. Ancak orta yaşlı kadınlarda da zaman zaman görülebilir, adet kanamaları çok düzenli seyreden kadınlarda ise yılda 1 ya da en fazla 2 kez meydana gelebilir. Kimi zaman da kadının yaşadığı aşırı stres, aşırı yorgunluk gibi sorunlar yumurtlama olmadan kanama olmasına sebep olabilir.