Bilim ve teknoloji hızla ilerliyor, gelişmeler baş döndürücü hızla birbirini takip ediyor. Hal böyle olunca tıp dünyasında da çözümsüz, imkansız diye bakılan rahatsızlıklar her geçen gün azalıyor. Bu bağlamda dünya üzerindeki tüm kadın ve erkeklerin yaklaşık olarak % 15’inin sorunu olan kısırlık da tarihe karışıyor. Zira doğal yolla bebek sahibi olamayan çiftler için çok sayıda tedavi seçeneği sunulurken, bu seçeneklerden biri ya da birkaçı çiftlerin sorununu çözebiliyor. İşte bu tedaviler arasında en başarılı sonuç veren, çiftleri de en çok umutlandıran yöntem elbette ki tüp bebek tedavisi. Çünkü kalitesi ya da sayısı düşük olsa da hala canlı üreme hücresi bulunuyorsa gebelik olasılığı vardır.

Tüp bebek nasıl yapılır?

Doğal yolla bebek sahibi olamayan çiftler, kısırlık şüphesi ile doktora başvurduklarında hem erkek hem de kadın bazı test ve tahlillerden geçer, muayene edilirler. İşte bu tetkiklerin sonucuna göre de kısırlığa sebep olan etkenin kadından mı, erkekten mi, yoksa her ikisinden de mi kaynaklandığı tespit edilir. Çok sık olmasa da kimi durumlarda kısırlığa sebep olabilecek bir etken belirlenemez ve böyle durumlarda da “açıklanamayan kısırlık” durumundan söz edilir.

İşte bu aşamanın ardından kısırlığa yol açan faktörü ortadan kaldırmak ya da etkisiz hale getirmek adına bazı uygulamalar yapılır. Tüp bebek tedavisinden daha az masraf ve daha kısa süre gerektiren üremeye yardımcı tedavi yöntemlerinin işe yarayabileceği kanısına varılırsa onlardan birisi uygulanır. Aksi halde tüp bebek tedavisine başlanır.

Bunun için kadın ve erkekten üreme hücreleri alınır. Bu hücreler laboratuar ortamında temizlenir, ayıklanır, en kaliteli olanlar seçilir ve yumurta ve spermler bir araya getirilerek döllenme oluşturulur. Döllenen yumurtalar da bir süre özel sıvılar içinde bekletilir ki, oluşan embriyoların en kaliteli, canlı ve gebelik oluşturmaya uygun olanları belirlenir. Tüm bu süreçleri başarıyla atlatan embriyolardan birkaç tanesi anne adayının rahmine yerleştirilir. Bu işlemin ardından geçen 12 günlük sürenin ardından da anne adayına gebelik testi yapılır ve gebelik elde edilip edilemediği belirlenir.

Tüp bebek aşamaları nelerdir?

• Danışmanlık

Tüp bebek tedavisinin birinci aşaması olan danışmanlık aşamasında, esas olan çiftin bilgilendirilmesi ve sürecin daha bilinçli geçmesine katkı sağlanmasıdır. Bu aşamada hem tüp bebek uzmanları hem de varsa kurumun psikolojik danışmanı anne ve baba adaylarına tüm süreci anlatır, daha kolay atlatabilmeleri için destek olur. Ardından çift tam olarak kendini hazır hissettiğinde ayrıntılı olarak bir tıbbi değerlendirme yapılır. Bu süreçte çiftin yaşları, daha önceden bebek sahibi olup olmadıkları, kısırlık tedavisi görüp görmedikleri öğrenilir ve ona göre bir yol izlenmeye çalışılır. Özeklikle de çiftin belli bir hastalığının olması, sürekli kullanılması gereken bir ilacın varlığı, anne adayının düşük yapıp yapmadığı, üreme yollarından geçirilen her hangi bir operasyon gibi bilgiler tedavinin seyrini ve başarısını etkileyecek öneme sahiptir. Ayrıca bu gebe kalma serüveni içinde yapılan tüm tahlillerin sonuçları ve çektirilen filmler tedavi sürecinin planlanmasında önem arz eder. Tüm bu bilgiler ışığında engel bir durum olmadığı görülürse tedaviye başlamak için uygun bir zaman belirlenir ve yumurta geliştirme aşaması için tarih kararlaştırılır. İşte bu danışmanlık aşaması çiftin ihtiyacına göre değişmekle birlikte genellikle 1-2 gün sürer.

• Yumurta geliştirme

Yumurta ve sperm kalitesi tüp bebek tedavisinde başarıyı belirleyen en önemli etkenlerdir. Baba adayı eğer çok önemli bir rahatsızlık geçirmediyse, genellikle sperm elde etmekte zorluk yaşanmıyor. Ancak anne adayının yaşı, yaşadıkları, fiziksel, psikolojik, zihinsel pek çok özelliği yumurtanın kalitesini, sayısını önemli ölçüde etkiliyor. Bu bakımdan eğer bir kısırlık durumu varsa kadının yumurtalarının olabilecek en iyi şekilde geliştirilmesi gerekiyor.

Bu amaçla da yumurtalıklar uyarılacak ve yumurtalar geliştirilecektir. Mümkün olan en fazla sayıda ve en elverişli ebatlara yetişmiş yumurtalara sahip olmak tüp bebek tedavisindeki başarıyı önemli ölçüde etkiliyor. Zira elde edilen yumurta sayısı ne kadar fazla olursa, bu yumurtalar içinden en iyisini seçebilmek, çok daha kalitelisinin bulabilmek çok daha kolay olacaktır. Çok sayıda kaliteli yumurta demek, çok sayıda kaliteli embriyo demek, bu da gebelik şansının yükselmesi demektir. İşte bunun için yumurta geliştirici iğneler uygulanıyor. Bu yumurta geliştirme süreci ortalama 15 gün kadar sürmektedir. Bu süre boyunca erkeğin değil, ancak kadının her aşamaya katılması şarttır. Zira erkeğin sadece danışmanlık ve sperm alma aşamalarına katılması yeterli olacaktır.

• Yumurta toplama

Yumurta geliştirme aşamasında iğnelerle gelişen yumurtaların artık toplanması gerekiyordur. Uygun olan dönemde anne adayı kliniğe çağrılır ve yumurtalar özel yöntemlerle toplanır. Yumurta toplama işlemi ortalama yarım saat kadar bir zaman almaktadır. Ardından laboratuar ortamında yıkanır, ayıklanır, bazı tıbbi işlemlerden geçirilir ve en kaliteli olanlar döllenme için saklanır. Aynı gün baba adayının da sperm vermesi gerekiyordur. Eğer doğal boşalma yoluyla elde edilen meninin içerisinde canlı sperme ya da hiç sperme rastlanamazsa mikro TESE yöntemi uygulanarak erkekten cerrahi yollarla sperm alınır.

• Döllenme

Sonrasında döllenmeye uygun olan sperm ve yumurtalar aynı ortam içine bırakılır ve spermlerin yumurtayı döllemesi beklenir. Döllenmeyi gerçekleştirebilen yumurtalar inkübatör içine alınır. Döllenerek oluşan embriyoların 2 gün dayanabilenleri arasından seçim yapılacaktır. Bu süreç de yaklaşık olarak 2 gün sürer.

• Embriyo transferi

Tüm süreçleri başarılı bir şekilde geçiren sağlıklı embriyolar, artık anne adayının rahmine transfer edilecektir. Kadının yaşı, başka bebeğinin olup olmadığı ya da çoğul gebelikler gibi durumlar değerlendirilerek kaç tane embriyonun transfer edileceğine karar verilir. Bu işlem yaklaşık 10 dakika kadar sürer ve kadın ağrı ya da acı hissetmez. Bundan sonraki dönemde aslında tüm süreç doğal yolla elde edilen gebeliklerdeki gibidir. Embriyo transferinin ardından geçen 12. günde kanda gebelik testi yapılır ve tedavinin başarılı olup olmadığı belli olur.

Tüp bebek tedavisi ne kadar sürer?

Ülkemizde her ilde kaliteli tedavi hizmeti veren güvenli tüp bebek merkezleri bulmak çok da mümkün değildir. Bu sebeple de tüp bebek tedavisi için genellikle büyükşehirlere gitmek gerekir. İşte bu bakımdan tüp bebek tedavisinin ne kadar süre alacağı, hastanede yatmak gerekip gerekmeyeceği önemlidir. Zira tedavi süresince konaklama ve eğer çift çalışıyorsa izin alma gibi sorunlar yaşanabilir. Bu bakımdan öncelikle altını çizmekte fayda var ki, baba adaylarının tedavi süresince sadece iki kez kliniğe gelmeleri yeterli olur. Bknz : Tüp bebek hakkında sık sorulan sorular

Danışmanlık ve sperm verme aşamalarında gelen baba adayı, bunun dışında işine devam edebilir. Anne adayı ise tedavinin her aşamasında kliniğe gelmek durumundadır. İşte bunun için danışmanlık aşamasında ortalama 1 gün, yumurta geliştirme aşamasında 15 gün (bazı durumlarda iğneleri kadın kendisi de yapabilir, yaptırabilir), yumurta toplama süreci 10 dakika sürer ve kadın o gün de elbette kliniğe gelmek durumundadır, son olarak da her hangi bir sağlık kurumunda kanda gebelik testi yaptırılabilir. Yani bunun için tüp bebek merkezine gitmek zorunlu değildir. Toparlamak gerekirse tüp bebek tedavisi kadın için toplamda en fazla 1 + 15 + 1 şeklinde 17 gün sürer. Ancak burada belirtilen süreler ortalama bir tüp bebek tedavisi içindir, özel koşullarda bu süre değişebilir.