Günümüzün sağlıksız beslenme ve yaşam koşulları, aşırı stresli iş ve sosyal hayat vücudun doğal işlevlerine zarar vermektedir. Bundan dolayı da her geçen gün yeni hastalıklar, kusurlar hayatın rutini haline gelmiş durumdadır. Üreme de, aslında her sağlıklı kadın ve erkeğin belli yaşlar arasında sahip olduğu bir yeterliliktir. Ancak diğer hastalıklara da sebep olan bu olumsuz, sağlıksız koşullar üreme yeterliliğini de düşürmekte, kısırlığa sebep olmaktadır. İşte bu bakımdan günümüzde bebek sahibi olmak isteyen çiftlerin yaklaşık olarak % 15’i doğal yolla bebek sahibi olamamakta, üreme yardımcı tedavi yöntemlerine ihtiyaç duymaktadır. Kişinin her hangi bir sebepten dolayı kısır olduğu da genellikle evlendikten sonra, bebek sahibi olmaya çalışma denemelerinin başarısız olmasıyla ortaya çıkmaktadır. Ancak bu kısırlık sorunu evlenip gebe kalmaya çalışmadan önce de fark edilebilir bir durumdur. Tam olarak olmasa da en azından kısırlığa neden olabilecek bir takım durumlar önceden fark edilerek ilerde ortaya çıkması muhtemel sorunların önüne geçilebilir. Bunun olabilmesi için de özellikle anne babaların çocukları ile ilgili dikkat etmesi gereken tıbbi bazı durumlar var.

Kısırlığa yol açması muhtemel sorunlar

• Kabakulak ilerde kısırlığa sebep olabilir!

Bir tür çocukluk dönemi hastalığı olarak bilinen kabakulak ciddi bir hastalıktır. Çocukluk döneminde hafif bir şekilde atlatıldığında olmasa da, ergenlik döneminde ağır bir şekilde yaşanan kabakulak hastalığı kısırlığa sebep olabiliyor. Kabakulak kızlarda yumurtalıklarda, erkeklerde ise testislerde hasar yaratabiliyor. Bu sebeple özellikle de ergenlikte yaşanan kabakulak konusunda dikkatli olmak gerekiyor.

• Yeni doğan erkek bebeklerde inmemiş testis kısırlığa işaret edebilir!

İnmemiş testis konusu erkeklerde kısırlık vakalarının sebeplerinden birisi olarak bilinmektedir. Kısırlığı araştırmak için yapılan tetkiklerde bazı erkeklerin sperm kanallarında doğuştan tıkanıklık olduğu fark ediliyor. Bu erkeklerin testislerinde sperm üretimi olsa da kanallardaki tıkanıklık nedeniyle sperm hücreleri kanala kadar çıkamamaktadır. Böyle vakalarda öncelikle erkeğin testislerinde sperm üretimi olup olmadığını kontrol etmek için kan testi yapılıyor. Eğer sperm üretimi mevcutsa,  küçük bir iğne ya da kesi yardımıyla testisten sperm hücreleri alınıp tüp bebek tedavisinde kullanılabiliyor. Ancak inmemiş testis sorunu teşhis edilemezse, ileri dönemde kesinlikle kısırlığa yol açıyor. Bu bakımdan doktor kontrolü kesinlikle çok önemlidir. Bunun için öncelikle ailelerin kontrolleri büyük ölçüde inmemiş testislerin anlaşılmasında yardımcı oluyor.

• Çocukluk döneminde uygulanan bazı aşılar kısırlığa yol açabilme riski!

Özellikle bebeklik ve çocukluk dönemlerinde koruyucu, önleyici olması bakımından düzenli aralıklarla yaptırılan rutin aşılar bulunmaktadır. Çünkü aşılar, bazı hastalıkların önlenmesi konusunda büyük önem taşıyor. Günümüzde rutin olarak uygulanmakta olan her hangi bir aşının tıbbi anlamda ileriki yaşlar için kısırlığa yol açtığı kanıtlanmış değil. Ancak bazı aşıların çok ciddi yan etkileri bulunabiliyor ya da çok sayıda bebekte, çocukta göstermediği yan etkileri nadir de olsa bazılarında gösterebiliyor. Fakat rutin olarak yapılan bu aşılar ölümcül olabilecek çok ciddi hastalıkları önleyici özellikte olduğu için mutlaka uygulanması gerekiyor. Bazı aşıların yan etkiler gösterebilmesi, kısırlığa sebep olması konusu ise çok düşük bir risk olmakla birlikte, çocuğun zaten taşıdığı başka bir hastalık ya da sorundan kaynaklı olabiliyor. Yani kısırlık aşıdan değil de, başka hastalıkların etkisiyle aşının etkisinin bir araya gelmesinden kaynaklanabilir. Özellikle altını çizmekte fayda var ki, tıbbi açıdan kanıtlanmış bir aşı ve kısırlık ilişkisi bulunmuyor, risk olabileceği düşünülüyor.

• Bazı tedaviler kısırlığa neden olabiliyor!

Kişinin yaşadığı hastalıkların tedavisi için kullanılan doğal olmayan ilaçlar, kimyasal içerikli tedavi ürünleri vücutta, metabolizmanın doğal işleyişinde bazı aksaklıklara yol açabiliyor. Özellikle radyasyona veya kemoterapiye bağlı olarak vücutta oluşan hücre hasarı, hücre yıkımı kısırlığa da sebep olabiliyor. Örneğin kişi, çocukluk döneminde kanser tedavisi gördüğünde kesinlikle üreme hücrelerinin işlevlerinde sorun, bozukluk oluşabiliyor. Bunu önlemek ya da en aza indirilebilmek adına kanser tedavisi görenlerin koruyucu bazı ilaçları da kullanılması tavsiye ediliyor. Ancak kişi kanser hastalığına ergenlik çağından sonra yakalanmışsa, tedaviye başlamadan önce kesinlikle hastanın spermlerinin ya da yumurtalarının dondurularak saklanması önerilir. Bu sayede tedavi bittikten, kişi sağlığına tamamen kavuştuktan sonra sağlıklı bir bebek sahibi olma şansını yakalar. Fakat bunun için de hastalığın erken dönemde teşhis edilmesi ve tedaviye başlanmadan üreme hücrelerinin alınıp dondurulması önem taşıyor.

• Çevresel zehirler kısırlık sebebi olabilir!

Bir bölgeyi ciddi anlamda etkileyen çevresel bir felaket, bir kimyasala maruz kalma gibi sorunlar, o yörenin halkında çok sayıda sağlık soruna yol açabildiği gibi üreme yeterliliklerini de olumsuz etkilemektedir. Yine bir bölgede yoğun olarak kullanılan tarım ve böcek ilaçları, özellikle çocukluk çağındaki bir kişinin bu kimyasallara yoğun bir biçimde maruz kalması da ileriki yaşlarda hem erkek hem de kadınların kısırlığına yol açabiliyor. Aynı bağlamda değerlendirilebilecek bir başka çevresel olumsuzluk ise aşırı sıcak banyolar, hamam, sauna gibi sıcak yerlerde uzun süre kalma, fırın gibi sıcak ortamlara uzun süre maruz kalma şeklinde sıralanabilir. Bu tür ortamlar da özellikle erkek çocuklarda kısırlığa sebep olabiliyor.

• Sperm hızının düşük olması kısırlık sebebidir!

Gebeliğin gerçekleşebilmesi için öncelikle spermin yumurtayı dölleyebilmesi gerekiyor. Bunun için de spermlerin yumurtayı yakalayabilecek kadar hızlı olması önem taşıyor. Aslında bir bakıma sperm hızı, sperm kalitesinin de göstergesidir. Bu bağlamda sperm hızını olumsuz etkileyen faktörlerin başında erkeğin sigara kullanma alışkanlığı geliyor. Zira sigara içerdiği çok sayıda zehirleyici kimyasal madde sebebiyle tüm organlara olduğu gibi testise de oksijen girişini azaltmaktadır. Bununla birlikte damarlarda daralmaya sebep olan, uzun vadede düşünüldüğünde sperm sayısı, hareketliliği ve yapısını olumsuz etkileyen sigara kullanımı kısırlık sebeplerinden birisidir. Bu bakımdan uzun süreli, aşırı miktarda alınan sigara, alkol, kafeinli içecekler kısırlık üzerinde sperm hızı, yapısı ve hareketliliği konusunda çok etkilidir.

• Antidepresanların bilinçsiz kullanımı kısırlığa yol açabilir!

Kişinin duygusal durumu, bütün vücut fonksiyonlarını, metabolik işlevlerini etkilemektedir. Bu bakımdan uzun süreli ve şiddetli duygusal sorunlar, depresyon, stres cinsel fonksiyonları da olumsuz etkiler. Özellikle depresyon erkekte iktidarsızlığa, kadında da cinsel isteksizliğe sebep olur. Bu gibi ciddi ruh sağlığı bozukluklarının tedavisi için doktor tarafından reçete edilen antidepresanların kullanılır ve bunların faydası görülür. Aslında bu aşamada antidepresanlar, bu kişilerin normal cinsel yaşamlarını sürdürebilmelerine olanak verir. Fakat bu ilaçların çok yüksek dozda, uzun süre kullanılması vücuttaki başka hormonların dengesiz seyretmesine neden olabilir. Böyle olunca da hem cinsel fonksiyon hem de üreme fonksiyonu olumsuz etkilenebilir. Bu bağlamda doktorun önerdiği dozun ve sürenin aşılmaması çok önemlidir.

• Genellikle erkeklerin kullandığı vitaminler ve besin takviyeleri kısırlığa sebep olabilir!

Genellikle ergenlik ve yetişkinlik çağındaki erkekler, kas yapmak, vücudun kas oranını artırmak için sağlıksız vitaminlere ve besin takviyelerine yönelirler. Bunlar da vücudun kas oranını artırırken hormonsal dengeyi bozabilir. Erkeklerin sperm fonksiyonu ise, testosteron adı verilen erkeklik hormonunun seviyesinden ciddi bir şekilde etkilenir. Özellikle kas yapıcı bazı ilaçlar, ürünler sperm fonksiyonunu neredeyse sıfıra indirebilir. Zira dışarıdan alınan testosteron, hipofiz bezine yeteri kadar testosteron olduğu sinyalini gönderir ve sperm üreten diğer hormonların fonksiyonlarını durdurur. Bu durumda da sperm üretimi gerçekleşmez.

• Aşırı kilo ya da aşırı zayıflık kısırlık sebebi olabilir!

Vücudun normal fonksiyonlarını gerçekleştirebilmesi için kişinin ideal kilosunda olması, vücudunun yağ ve kas oranının dengeli olması gerekmektedir. Bu bağlamda fazla kilo hem testislerin hem de yumurtalıkların işlevlerini olumsuz yönde etkiler. Aşırı kilolu kadınlar genellikle düzensiz bir şekilde yumurtlar, aşırı zayıf kadınlar ise hiç yumurtlamayabilir. Dolayısıyla da kilonun norma değerlerin altında ya da üzerinde olması kısırlık için sebep teşkil edebiliyor.