Gebelik istemeyen kadınlar, aile planlaması için çeşitli yöntemler denemektedir. Gebeliği önlemek için sağlık kurumlarında uygulanan farklı yöntemlerin yanında, kadınların eczanelerden satın alabilecekleri doğum kontrol hapları da bulunmaktadır.

Bu haplar kadınlar için çoğu zaman diğer doğum kontrol yöntemlerine göre daha basittir. Çünkü eczane olan her yerden edinmek mümkündür.

Gebeliği önlemek için kullanılan doğum kontrol hapları; östrojen ve progesteron içeren hormon haplarıdır ve hormon dengesini değiştirerek gebe kalmayı önler. Doğum kontrol haplarının yüksek düzeyde etkili ve düşük seviyede yan etkili olması nedeni ile sıkça tercih edildiği bilinmektedir.

Doğum kontrol hapları nasıl korur?

Gebelik; kadının yumurtalıklarında üretilen yumurta ile erkeğin sperm hücresinin birleşip döllenerek rahim içine yerleşmesi sonucunda gerçekleşmektedir. Gebeliği önlemek için kullanılan doğum kontrol hapları içerisinde bulunan hormonlar da kadına dışarıdan verildiği için vücudun hormon kontrolünü ele geçirir ve kadının yumurtlamasını olmasını engeller. Böylece kadın, korumasız cinsel ilişki yaşadığında erkekten gelen spermin dölleyebileceği yumurta olmaz ve de hamilelik meydana gelemez.

Doğum kontrol hapları ne kadar güvenilirdir?

Eğer kullanım prospektüsüne uygun bir şekilde kullanılırsa doğum kontrol haplarının hamilelikten koruma oranı % 100’e yakındır. Zaten henüz hiçbir doğum kontrol yönteminin % 100 koruma sağlamadığı düşünüldüğünde doğum kontrol haplarının etkisi gayet yüksektir. Günümüzde kullanılmakta olan geriye dönülebilir, yani bırakıldığında yumurtlamanın devam ettiği ve hamile kalınabilen korunma yöntemleri içerisinde en etkili yöntemlerden birisi doğum kontrol haplarıdır.

Bazı özel durumlar ve rahatsızlıklar dışında tüm kadınlar doğum kontrol hapı ile gebelikten korunabilir. Özellikle de 40 yaş altı kadınlar, ileride bir gebelik isteyen, ancak henüz çocuk sahibi olmak istemeyen kadınlar, adet düzensizliği veya adetleri ağrılı olan kadınlar gebelikten korunmak için doğum kontrol hapı kullanmaktalar.

Doğum kontrol haplarının gebeliği önlemek dışında yararları var mıdır?

Doğum kontrol hapları, hormon içeren ilaçlar olduğundan kadının hormonların salgılanmasıyla ilgili pek çok sorununda doğum kontrol hapı kullanılmaktadır. Kadınların sıklıkla yaşadığı adet düzensizliğini gidermek için doğum kontrol hapları iyi bir çözümdür. Doğum kontrol hapları hem adet düzensizliğini hem de bunun sebep olduğu sıkıntıları ortadan kaldırır. Bununla birlikte adet kanamasının başlayacağı zamanı bilen kadın, hem yumurtlama dönemini öncende tahmin edebilir hem de adet dönemi için hazırlıklı olur. Ayrıca bazı fonksiyonel yumurtalık kistlerinin tedavisinde de doğum kontrol haplarıyla dönemsel uygulamalar yapılabilmektedir.

Kadınlarda kısırlığın sebeplerinden biri olarak sayılan rahim, yumurtalık ve tüpler içine alan iltihabi, enfeksiyonel durumlara karşı doğum kontrol haplarının koruyucu etkisi olduğu biliniyor. Bununla birlikte çeşitli araştırmalar doğum kontrol hapı kullanımı ile dış gebelik oluşma riskinin azaldığını ve bu hapları kullanan kadınlarda hem yumurtalık hem de rahim kanserinin daha az görüldüğünü ortaya koymuştur.

Doğum kontrol haplarının diğer bir kullanım alanı ise, endometriosiz adı verilen rahim içi dokunun rahim dışında bulunması durumudur. Doğum kontrol haplarının düzenli ve uzun süreli kullanımında endometriozis vakalarında gerileme sağlanabilmektedir.

Tüm bunların yanında kadınlar kimi zaman bazı mazeretler dolayısıyla adet dönemlerini daha normalden erken ya da geç vakte almak isteyebiliyorlar. Bu tür durumlar için de doğum kontrol haplarından faydalanılmaktadır. Ancak bunun öncesinde doktora danışmak doğru olacaktır.

Doğum kontrol hapı kullanımının bırakılması gereken durumlar nelerdir?

Doğum kontrol hapları, hormon içeren ilaçlardır. Bu bakımdan özellikle hapların ilk kullanılmaya başlandığı süreçte bazı şikayetler ortaya çıkmaktadır. Hapların yan etkilerinin görüldüğü bir durumda hemen bırakılması gerekmektedir. Her bünyede farklı etki gösterebilen doğum kontrol haplarının; şiddetli baş ağrısı, migren nöbetleri, görme bozuklukları, göğüs ağrısı, şiddetli bacak ağrısı, ani sarılık gibi durumlara yol açması durumunda kullanımının durdurulması gerekir. Bunlarla birlikte ağır kazalardan sonra ve büyük ameliyatların öncesinde doğum kontrol haplarının kullanılması önerilmez.

Doğum kontrol haplarının beklenen ve kabul edilebilir yan etkiler nelerdir?

Doğum kontrol haplarının kullanılmaya başlandığı ilk aylarında lekelenme tarzında ara kanamalar olabilir. Bu sorun birçok kadın için rahatsız edici olmakla birlikte hapı bırakmak gerekmez. Bu lekelenme tarzı kanamalar ilk 2-3 kutu kullanımdan sonra kendiliğinden geçer. Bu sorunun devam etmesi durumunda ya da kanamaların şiddetlenmesi halinde hapların kullanımını durdurmak ve doktora başvurmak gerekir. Aynı bağlamda hapların kullanılmaya başlamasıyla birlikte çok şiddetli olmayan mide bulantısı, hafif kilo alma gibi durumlar yaşanabilir. Ancak bunlar geçicidir ve kimi zaman daha düşük dozlu hapların kullanımı ile önlenebilir. Ayrıca doğum kontrol hapları kullanıldıkları dönem içinde adet kanamasının miktarının azalması ve süresinin kısalması da normaldir.

Doğum kontrol hapı hangi durumlarda kullanılmamalıdır?

• Gebe olanlar ya da gebelik şüphesi olanlar,
• Tedavi gerektirecek şiddette migren şikayeti olanlar,
• Önceden damar tıkanıklığı geçirmiş ya da halen böyle bir sorunu olanlar,
• Yüksek tansiyon ve şeker hastalığı olanlar,
• Ağır karaciğer hastalığı kişiler,
• Hormon düzensizliğinden kaynaklı hastalıkları olanlar,
• Kötü huylu tümörü olanlar,
• Tanısı konmamış vajinal kanama sorunu yaşayanlar,
• 38 yaş üzerinde olanlar,
• Sigara kullananlar doğum kontrol hapları kullanmadan önce doktora danışmalılar.

Doğum kontrol hapı nasıl kullanılır?

Doğum kontrol hapları ilk kullanılmaya başlanacağı zaman adetin başlamış olması gerekir. Hapın ambalajının üzerinde de yazdığı üzere adetin ilk gününü gösteren tarihin karşısındaki hapı içerek başlanmaktadır. Haplar her gün düzenli olarak aynı saatte alınarak 21 gün tamamlanır. Bir kutu hapın bitişinden birkaç gün sonra adet kanaması başlar. Bir sonraki kutuya ise bir önceki kutunun bitişinden tam 7 gün sonra başlanmalıdır. İkinci kutuya başlarken adetin bitmiş olması ya da devam ediyor olması önemli değildir. Önemli olan bir önceki kutunun bitişinden 7 gün sonra başlanmasıdır. İkinci kutudaki haplar da yine günün aynı saatinde 21 gün boyunca içilir. Tüm bunları toparlayacak olursak; adetin başladığı gün birinci kutuya başlayıp 21 gün boyunca her gün aynı saatte ilaç içilir, kutu bitince 7 gün ara verip ikinci kutuya başlanır ve bu şekilde 21 gün ilaç, 7 gün ara olarak devam edilir. Doğum kontrol hapının kullanımı bırakıldığında birkaç gün içinde adet kanaması olur. Hap bırakıldıktan sonraki 4-6 hafta içinde kadın normal yumurtlama düzenine ve adet kanamasına geri döner.

Doğum kontrol hapı alımı unutulduğunda ne yapılır?

Doğum kontrol hapının istenen etkiyi gösterebilmesinde düzenli olarak kullanılması çok önemlidir. Hapın alınmasının unutulması durumunda kadın fark ettiği anda ilk 24 saat içinde hapı almalı ve ardından normalde hap alınması gereken zamanda içmeye devam etmelidir. Fakat üst üste 2 gün hapın içilmesinin unutulması durumunda doğum kontrol hapının etkisi, güvenirliği tam olmaz. Böyle bir durumda kadın, doğum kontrol hapına güvenmemeli, bir sonraki adet kanamasına kadar başka yöntemlerle korunmalıdır. Bir sonraki adetin başlangıcında yeniden hapa başlanabilir. Şöyle ki; hap bir gün unutulduğunda ertesi gün 2 tane birden alınmalı, ancak 2 gün üst üste unutulursa yeterince koruyucu olmayacağı için başka bir yöntemle korunarak, bir sonraki adet başlangıcı beklenmelidir.